Tại sao người Nhật thường không nói thẳng? Vì sao một lời nhắc đơn giản cũng có thể ẩn chứa sự quan tâm sâu sắc? Cùng tìm hiểu về uyển ngữ trong tiếng Nhật – một nghệ thuật giao tiếp tinh tế, nơi cảm xúc được bọc trong sự im lặng dịu dàng và khoảng trống mang đầy ý nghĩa. Từ đó có thể hiểu thêm phần nào về chiều sâu văn hóa Nhật Bản, nơi lời nói không chỉ để truyền đạt, mà còn là cách để gìn giữ hòa khí, bảo vệ mối quan hệ và thể hiện yêu thương theo cách rất riêng.

Xem thêm:

• Kỹ thuật chuyên môn trong nghề phiên dịch Nhật – Việt: “Ứng dụng 7 nguyên tắc Rozan trong môi trường hội nghị, đàm phán và ngoại giao cấp cao”
• Trở thành phiên dịch thương mại chuyên nghiệp: Bệ phóng vững chắc từ chương trình Tiếng Nhật thương mại tại Trường Đại học CMC
• Văn hóa Nhật Bản: Nguồn cảm hứng cho hành trình hội nhập và chuyên nghiệp hóa

Một sáng sớm đầu xuân, khi làn gió lạnh còn len qua kẽ cửa, trong căn bếp nhỏ ấm áp nằm lặng lẽ giữa lòng Tokyo, người vợ rót chén trà nóng, khẽ nghiêng người nói với chồng: “Trời hôm nay se lạnh đấy, anh nhớ mang áo khoác nhé”. Không phải mệnh lệnh, cũng chẳng phải lời yêu cầu. Chỉ là một câu nói dịu dàng, nhẹ như hơi thở. Nhưng với người chồng, đó là sự chở che.

Ẩn sau câu nói tưởng chừng vô tình ấy là cả một bầu trời yêu thương, một cách bày tỏ không cần phô trương, không cần ồn ào. Đó chính là tinh thần sâu sắc của ngôn ngữ Nhật Bản – 婉曲表現 (Uyển ngữ), nơi cảm xúc được bọc trong sự tinh tế, và yêu thương được gửi gắm bằng im lặng dịu dàng hơn ngàn lời tỏ bày.

Tại sao người Nhật không nói thẳng? Câu hỏi ấy mở ra cả một chiều sâu văn hóa. Trong thế giới giao tiếp đầy những ngụ ý, khoảng trống và sự im lặng lại trở thành ngôn ngữ chính. Bài viết này sẽ đi vào chiều sâu ấy để khám phá vì sao cách nói tránh không chỉ là kỹ thuật ngôn ngữ, mà là một cách sống, một biểu hiện của tư duy hòa nhập, nơi lời nói được sử dụng không phải để khẳng định cái tôi, mà để bảo vệ mối quan hệ.

Bản chất của uyển ngữ trong tiếng Nhật – 婉曲表現

Uyển ngữ là cách biểu đạt tránh nói trực tiếp để giảm thiểu xung đột, làm mềm hóa ý kiến, và tạo sự thoải mái cho người nghe. Thay vì nói “Không được,” người Nhật có thể nói “Chắc là hơi khó đấy nhỉ…”. Thay vì “Tôi không thích,” họ sẽ dùng “Không biết có hợp với tôi không nữa…”.

Đây không phải là sự vòng vo, mà là một hình thức ngôn ngữ được mã hóa tinh tế để giữ thể diện cho cả hai bên. Nó đòi hỏi người nói phải “gói” thông điệp bằng lớp bông mềm của lịch sự và người nghe phải có khả năng “mở” gói quà ấy bằng trực giác và hiểu biết về bối cảnh.

Nguồn gốc văn hóa: Hòa – Nông nghiệp – Phật giáo

Người Nhật từ lâu đã sống trong cộng đồng canh tác lúa nước, nơi sự sống còn gắn liền với tính tập thể. Muốn gặt hái được, phải biết hợp tác, nhường nhịn, và giữ gìn “hòa khí”. Đây là nền tảng cho sự phát triển của tư duy hòa nhập.

Tư tưởng “和を以て貴しと為す” (lấy hòa làm quý) trong Hiến pháp 17 điều của Thánh Đức Thái Tử (604 sau Công Nguyên) đã đặt nền móng cho văn hóa Nhật. Phật giáo và Thần đạo cũng dạy người ta biết sống nhẫn nhịn, tiết chế cái tôi để giữ sự hài hòa với thiên nhiên và cộng đồng. Trong xã hội nhiều thiên tai, người Nhật học cách không gây thêm động đất trong lòng người khác.

Nghệ thuật của khoảng trống – “間” VÀ “余白”

Trong hội họa Nhật Bản, những mảng trắng không phải là chỗ chưa vẽ mà là phần để cho tâm trí thở. Trong âm nhạc, những khoảng nghỉ là nhịp thở của giai điệu. Trong giao tiếp, cách nói tránh tạo ra khoảng trống diễn giải để người nghe tự tìm ra ý nghĩa.

Khoảng trống này gọi là Gian (間), một khái niệm độc đáo của văn hóa Nhật. Không nói hết, không nói thẳng, không phải vì sợ hãi, mà vì tin tưởng người đối diện đủ tinh tế để hiểu điều chưa nói. Đó là vẻ đẹp của sự tiết chế.

Từ nơi làm việc đến bàn ăn gia đình, cách nói tránh hiện diện khắp nơi. Trong email thương mại, người Nhật không bao giờ viết thẳng “Bạn sai rồi” mà sẽ viết “Tôi e rằng có một chút điểm cần xem lại ở phần này…“. Ngay cả lời tỏ tình, nhà văn Natsume Sōseki đã từng dịch “I love you” thành “月が綺麗ですね” (Trăng hôm nay đẹp nhỉ). Một biểu đạt vừa sâu lắng vừa đầy khoảng trống để người nghe rung động và tự hiểu.

Tư duy gián tiếp trong tổ chức Nhật Bản

Trong các doanh nghiệp Nhật, mệnh lệnh hiếm khi được truyền đạt như mệnh lệnh. Cấp trên sẽ nói: “Tôi tự hỏi nếu ta thử làm cách khác thì sao nhỉ?”, và điều đó ngầm hiểu là: “Hãy thay đổi ngay.”

Quản lý xung đột cũng không diễn ra trực tiếp. Người ta chọn im lặng, tạm lùi lại, và xử lý sau hậu trường. Cách làm này khiến người Việt mới vào công ty Nhật thường thấy “lạnh lùng”, nhưng thực chất đó là cách thể hiện sự tôn trọng và tránh làm tổn thương nhau trước đám đông.

Năng lực đọc giữa các dòng

Để sống và làm việc tốt trong môi trường Nhật, một người không chỉ cần tiếng Nhật mà cần cả khả năng “đọc giữa các dòng” (行間を読む力).

Kỹ năng này bao gồm khả năng:

• Nhận diện sự thay đổi sắc thái cảm xúc nhỏ nhất trên gương mặt người đối diện.
• Hiểu ý khi người ta chỉ “ừ” nhẹ thay vì đồng ý thật sự.
• Cảm nhận “không khí” trong phòng và điều chỉnh hành vi.

Nói cách khác, sống trong xã hội Nhật Bản là một hành trình tu luyện trực giác xã hội.

Thách thức trong xã hội hiện đạ

Giới trẻ Nhật ngày nay đang sống giữa hai thế giới đó là toàn cầu hóa và truyền thống. Họ được dạy phải “nói rõ ràng”, “trung thực”, nhưng lại lớn lên trong một xã hội nơi “trung thực quá mức” có thể gây ra tổn thương.

Nhiều người nước ngoài khi đến Nhật bối rối vì không được phản hồi rõ ràng. Một giáo viên người Mỹ từng than thở: “Tôi không biết sinh viên có hiểu bài không, vì ai cũng chỉ gật đầu.” Nhưng sự gật đầu ấy đôi khi chỉ là biểu hiện của phép lịch sự.

Ý nghĩa nhân văn của cách nói tránh

Cách nói tránh không chỉ để giao tiếp mà còn để yêu thương một cách nhẹ nhàng. Nó không phô trương, không ồn ào, nhưng thấm đẫm lòng trắc ẩn. Khi ai đó nói “Chắc hôm nay bạn mệt rồi nhỉ?” thay vì “Trông bạn tệ quá”, đó là cách người Nhật dùng ngôn ngữ để giữ phẩm giá cho nhau.

Khoảng trống trong lời nói chính là không gian để lòng người được chạm nhau mà không tổn thương.

Tóm lại, trong một thế giới ngày càng ồn ào, nơi mọi người đều vội vàng nói và khẳng định bản thân, văn hóa Nhật Bản nhắc chúng ta rằng đôi khi, điều không được nói ra mới chính là điều chạm đến trái tim.

Cách nói tránh không chỉ là nghệ thuật ngôn từ mà là tinh hoa của một nền văn hóa biết sống vì nhau. Đó là lời thì thầm của sự quan tâm, là bóng cây trong ngày nắng gắt, là khoảng trắng đầy ấm áp giữa những dòng chữ, nơi yêu thương ẩn mình, dịu dàng mà bền bỉ hơn bất kỳ điều gì được nói ra.

Và có lẽ, chính vì vậy mà… “Trăng hôm nay đẹp nhỉ?” lại có thể là lời yêu đẹp nhất từng được nói ra mà cũng chẳng cần phải nói rõ ràng làm gì cả.

Tại sao nên học ngành Tiếng Nhật thương mại tại Trường Đại học CMC?

Trường Đại học CMC – Bệ phóng cho người giỏi và tham vọng

• Nơi quy tụ những sinh viên có tư duy nhanh nhạy, ý chí rõ ràng và tham vọng nghề nghiệp rõ nét.
• Chương trình đào tạo chuyên sâu về thương mại, kinh tế Nhật Bản, kết hợp với các môn học thực tiễn như đàm phán, marketing xuyên quốc gia, luật thương mại…
• Mạng lưới đối tác doanh nghiệp Nhật Bản hùng hậu, nơi bạn có thể thực tập, rèn kỹ năng phiên dịch thực chiến ngay khi còn là sinh viên.
• Chương trình Ngôn ngữ Nhật thương mại được thiết kế theo chuẩn quốc tế, tích hợp công nghệ và năng lực ngoại giao.
• Tập trung phát triển toàn diện kỹ năng soft skills, digital tools và bản lĩnh hội nhập, thứ mà một người phiên dịch hiện đại không thể thiếu.
• Có nhiều chương trình trao đổi quốc tế, học kỳ Nhật Bản, và đặc biệt chú trọng đào tạo năng lực ứng xử trong môi trường doanh nghiệp Nhật.

Đội ngũ giảng viên và mentor: Bản ngữ dẫn dắt – Chuyên gia đồng hành – Cá nhân hóa lộ trình

Chất lượng đào tạo không thể vượt quá chất lượng đội ngũ giảng dạy. Tại Trường Đại học CMC, chương trình Tiếng Nhật thương mại được dẫn dắt bởi đội ngũ giảng viên có năng lực quốc tế:

• Giảng viên người Nhật trực tiếp giảng dạy các học phần ngôn ngữ, văn hóa và giao tiếp thương mại, đảm bảo tính chuẩn mực và cập nhật theo đúng thực tế xã hội Nhật Bản hiện đại.
• Giảng viên người Việt, là những cựu quản lý cấp cao, từng công tác lâu năm tại các tập đoàn Nhật Bản và doanh nghiệp FDI, mang theo kho tàng kinh nghiệm thực tiễn phong phú, sát với môi trường việc làm thực tế.
• Chuyên gia là những CEO hoặc đang đảm nhận chức vụ quan trọng trong các doanh nghiệp Nhật Bản hoặc doanh nghiệp có hợp tác với doanh nghiệp Nhật Bản sẽ góp mặt trong các học phần chuyên sâu, đảm nhận huấn luyện nghiệp vụ, xử lý tình huống và mô phỏng doanh nghiệp xuyên quốc gia.

Không dừng lại ở giảng dạy truyền thống, chương trình áp dụng mô hình mentor cá nhân hóa, trong đó sinh viên là trung tâm phát triển nghề nghiệp. Ngay từ năm nhất, mỗi sinh viên được kết nối với một cố vấn chuyên ngành, người có vai trò thiết kế và đồng hành cùng lộ trình phát triển cá nhân: từ định hướng năng lực, lựa chọn học phần nâng cao, đến kết nối cơ hội thực tập – việc làm – du học.

Đây là cách mà Trường Đại học CMC không chỉ đào tạo một sinh viên mà đang xây dựng một hành trình sự nghiệp chuyên biệt cho từng cá nhân, điều mà thị trường lao động hiện đại đặc biệt đánh giá cao.

Học ngành này, bạn không bao giờ thiếu việc làm, thậm chí còn được chọn việc

• Biên – phiên dịch tiếng Nhật thương mại luôn nằm trong nhóm ngành có thu nhập cao, đặc biệt là tại các công ty FDI, ngân hàng, các tổ chức xúc tiến thương mại.
• Bạn có thể làm việc như một freelancer chuyên nghiệp, tự chọn khách hàng, tự định giá, tự làm chủ cuộc sống.
• Và nếu bạn đam mê ngoại giao thì đây chính là con đường đưa bạn trở thành chuyên gia tư vấn quốc tế hoặc một nhà ngoại giao thương mại chuyên nghiệp.

Hãy chọn con đường đúng để bước nhanh và vững

Nếu bạn yêu thích tiếng Nhật, đừng chỉ học để biết mà hãy học để làm. Nếu bạn muốn làm phiên dịch, đừng chỉ học ngôn ngữ mà hãy học thương mại để hiểu giá trị của ngôn ngữ trong hành động. Và nếu bạn thực sự nghiêm túc với nghề, hãy học ngành Tiếng Nhật thương mại tại Trường Đại học CMC, nơi không chỉ dạy bạn “dịch”, mà dạy bạn trở thành người kết nối giữa hai nền văn hoá, hai quốc gia và hai thế giới.

Phiên dịch là người đi qua hai thế giới và dịch bằng cả hai bán cầu não. Hãy là người nghe cho đúng và nói cho trúng. Vì mỗi câu bạn nói có thể mở ra một tương lai. Thế giới đang chuyển động từng ngày, và cầu nối ngôn ngữ – văn hóa – thương mại đang cần những người không chỉ giỏi ngoại ngữ, mà còn tinh tế trong tư duy, nhạy bén trong kinh doanh, bản lĩnh trong hội nhập.

Ngành Tiếng Nhật thương mại tại Trường Đại học CMC không chỉ giúp bạn thành thạo tiếng Nhật, mà còn trang bị cho bạn những năng lực để làm chủ công việc phiên dịch trong bối cảnh toàn cầu: hiểu sâu thương mại, ứng biến linh hoạt, làm việc hiệu quả với các đối tác quốc tế và phát triển sự nghiệp một cách độc lập, bền vững.

Nếu bạn đang tìm kiếm một lựa chọn không chỉ để học, mà để làm – không chỉ để biết, mà để thành công, thì hành trình trở thành một phiên dịch thương mại chuyên nghiệp nên bắt đầu từ nơi hiểu rõ bạn cần gì như Trường Đại học CMC.